Obowiązek pokrycia kosztów pogrzebu na podstawie przepisów o odpowiedzialności cywilnej deliktowej (art. 446 § 1 k.c.) stanowi świadczenie o charakterze typowo odszkodowawczym, mające na celu zwrot poniesionych kosztów pogrzebu osobie, która je poniosła. Chodzi tutaj o wyrównanie szeroko pojętych wydatków związanych z pochówkiem poszkodowanego.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 styczna 1982 r. (sygn. akt II CR 556/81), uznano, iż obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu obejmuje zwrot kosztów bezpośrednio związanych z pogrzebem (jak przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu i in.), jak również zwrot wydatków, odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się koszt postawienia nagrobka (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znaczne, np. z uwagi na materiał lub wystrój nagrobka), wydatki na wieńce i kwiaty, koszty zakupu odzieży żałobnej i inne. Ponadto do tych wydatków należy zaliczyć także wydatki na poczęstunek biorących udział w pogrzebie osób, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnego przypadku, skoro jest to zwyczaj w zasadzie powszechnie przyjęty, a zwłaszcza jeżeli jest w danym środowisku stosowany, i dotyczy przede wszystkim krewnych zmarłego (bliższych i dalszych członków rodziny), jak również innych osób bliżej związanych ze zmarłym związanych, np. najbliższych współpracowników. Koszt takiego poczęstunku, utrzymany w rozsądnych, stosownie do okoliczności, granicach, podlega zwrotowi na równi z innymi kosztami pogrzebu zgodnie z art. 446 § 1 k.c.
UDOKUMENTOWANIE PONIESIONYCH KOSZTÓW
Koszty związane z pogrzebem powinny być udowodnione, przy czym w braku ich szczegółowego udokumentowania, jak wskazuje w wyroku z dnia 18 marca 2008 r. (sygn. akt II C 80/06) Sąd Okręgowy w Gliwicach, za koszty pogrzebu można przyjąć koszty zwyczajowo ponoszone w takiej sytuacji. Ułatwia to proces dochodzenia roszczeń w sytuacji braku rachunków dokumentujących poniesione koszty.
KOMU PRZYSŁUGUJE ZWROT KOSZTÓW POGRZEBU
Zwrot kosztów związanych z pogrzebem należy się osobie, która faktycznie je poniosła bez względu na to czy jest ona spadkobiercą, czy członkiem najbliższej rodziny zmarłego, na co m.in. wskazuje Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 9 lipca 2009 r. (sygn. akt XII C 1063/08). Analogiczne wytyczne w odniesieniu do pokrycia kosztów pomnika nagrobnego można odnaleźć w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 sierpnia 1995 r. (sygn. akt ACr 440/95), który stwierdził, iż zwrotu kosztów nagrobka może domagać się osoba, która koszty te faktycznie poniosła.
ZASIŁEK POGRZEBOWY A ZWROT KOSZTÓW POGRZEBU
Zgodnie z uchwałą Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie z wniosku Rzecznika Ubezpieczonych podjętą w pełnym składzie (sygn. akt III CZP 140/08) „Zasiłek pogrzebowy przewidziany art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c.”.
Z uwagi na fakt, że uchwała została podjęta przez skład całej izby z chwilą jej podjęcia uzyskała moc zasady prawnej i tym samym wiąże ona wszystkie składy orzekające SN.
Reasumując oznacza to, iż zakłady ubezpieczeń wypłacając odszkodowania osobom, które poniosły koszty pogrzebu osoby bliskiej, która zmarła wskutek wypadku komunikacyjnego, nie mają prawa pomniejszać odszkodowania o kwotę tzw. zasiłku pogrzebowego wypłacaną z ZUS. Osoby, którym pomniejszono w ten sposób odszkodowanie mają prawo wystąpić do zakładu ubezpieczeń i powołując się na powyższą uchwałę domagać się wypłaty dodatkowej kwoty wraz z odsetkami.
Dodatkowo Rzecznik Ubezpieczonych podkreślił, iż powyższa uchwała nie stanowi zmiany obowiązującego prawa, a jedynie wyjaśnienie, że praktyki stosowane do tej pory przez niektóre zakłady ubezpieczeń były nieprawidłowe. W związku z powyższym, o dopłatę odszkodowania wraz z odsetkami za zwłokę mogą ubiegać się osoby bliskie zmarłego, których roszczenie nie uległo przedawnieniu, nie zostało oddalone wyrokiem sądu i nie podlega ugodzie zawartej z zakładem ubezpieczeń.
